Slike stranica
PDF
ePub

eciam ordinariorum caritat[iv]a subsidia afflictus sit nimium et quasi universis rebus exhaustus; et quod propter hoc idem clerus, vel multi ex eodem in tantam desperacionem pervenerint quod metu procuracionis solvende legato, necnon subsidiorum apostolicorum indicendorum eisdem, si Ecclesia ad unitatem perveniret, consentit quod ipsi legato per regem et dominos temporales aditus veniendi ad Alamaniam precludatur. Unde ad tollendum huiusmodi impedimentum, et ut ipse clerus ad unitatem reduci posset facilius, indulgeatur et concedatur eidem clero Alamanie quod usque ad decenium ad subsidiorum apostolicorum, necnon legatorum et nunciorum dicte sedis procuracionum soluciones minime teneatur, et quod censura ecclesiastica lata in recusantes premissa solvere non teneat aut liget quoscumque constitucionibus apostolicis et aliis non obstantibus quibuscumque.

Materia alterius privilegii inducens communitates parcium Alamanie.

Narrato in litteris privilegii a) ad noticiam domini nostri pervenisse, quod, licet per constitucionem sancte memorie Bonifacii pape VIII. sancte et iuste provisum fuerit quod ecclesie pro pecuniario debito non debeant ecclesiastico interdicto subponi, nichilominus tamen iudices ecclesiastici, tam ordinarii, quam delegati parcium Alamanie b) in premissis graviter excedentes, in partibus Alamanie ecclesias pro pecuniario debito eciam inter viles personas contracto et pro minimis pecuniarum summis, spretis aliis iuris remediis, interdicto supponere non formidant; ex quo crescit indevocio populi et ecclesie sine culpa suis officiis debitis defraudantur. Quare [ad]c) extirpandum huiusmodi excessum ipse dominus noster inhiberet districte, quod tam ordinarii quam delegati apostolci de cetero ecclesias parcium Alamanie pro pecuniario debito nullatinus presumerent ecclesiastico supponere interdicto et decerneret sentencias transgressorum prohibicionis huiusmodi nullas fore et irritas, consuetudine aut statuto non obstantibus quibuscumque.

Materia alterius privilegii grata toti Alamanie iustificari poterit ut sequitur.

Narrato in litteris apostolicis ex plurium querelis parcium Alamanie ad noticiam domini nostri pervenisse, quod, licet secundum iuris communem disposicionem layci in causis mere prophanis et secularibus compellendi non sint iudicium ecclesiasticum subire inviti, presertim cum seculares iudices parati sint facere iusticiam et rei se petant ad eos se remitti, nichilominus tamen quam plurimi illarum parcium homines excogitata fraude, ut indirecte, cum directe non valeant iure obstante, eos quos intendunt impetere, ad remotos iudices trahere possint, laboribusque et expensis attenuare, nunc a religiosis d), nunc ab aliis emisso voto Jherosolomitano false accipiunt crueis signum), et postmodum per rescripta apostolica simplices et execrantes lites ad extraordinarios iudices ipsorum inopportunitatem compellunturf) redimere, propter quod iudices ecclesiastici temporalibus

[blocks in formation]

c) ad] deest in ms.

d) religiosis] religosis! ms.

signum] singnum ms.

f) compelluntur] abbreviationis signum syllabae,ur non omnino clarum.

redduntur infesti, vexantur innocentes et scandala alia, preter animarum pericula ficte vovencium, plurima oriuntur. Unde ad occurrendum eisdem indulgeatur omnibus et singulis archiepiscopis et episcopis parcium Alamanie et districte precipiatur eisdem, quatinus eos quos inantea pretextu voti Jherosolomitani et crucis assumpte in suis civitatibus et dyocesibus, dimissis iudicibus secularibus in causis prophanis, per rescripta apostolica ad extraordinarios iudices trahere comperiant invitos, vel desuper hoc ipsis facta fuerit querela, coram se faciant evocare, sibique, nisi a lite huiusmodi extraordinaria velint desistere requisiti et ordinarium iudicium subire, sufficienter cavere compellant quod finita lite, quam in vim assumpte crucis et voti Jherosolomitani coram extraordinario iudice intentarunt, infra septennium a) debeant execucioni mandare, mittendo videlicet fratribus hospitalis sancti Johannis Jherosolomitani, qui in obsequio terre sancte insistunt continue, personalia adiutoria illuc proficiscendo personaliter, vel realia adiutoria iuxta personarum condicionem et qualitatem, prout ipsis archiepiscopis et episcopis videbitur succursui terre sancte utilius in hoc ipsorum consciencias onerando.

De modo procedendi et deducendi privilegia prescriptab) ad eos quos

concernunt.

Crederem expedire, quod dominus noster suos nuncios cum predictis privilegiis et litteris directis prelatis de quibus statim subicitur, mitteret ad dominum Lupoldum ducem Austrie et illum rogaret, quod ipse Salezburgen[si], Maguntinen[si], Brixinen[si], Augusten[si]), Curien[si], Basilien[si], et Argentinen[si] archiepiscopis et episcopis et aliis prelatis illarum parcium, quibus videretur utile, et eciam Communitatibus Swevie, quibus ipse dominus dux colligatus est, dignaretur scribere et seriose rogare eosdem, quatenus ipsi et eorum quilibet convocare vellet totum clerum sue civitatis et dyocesis et eisdem publicare huiusmodi privilegia et plura alia utilia tangencia miserabilem statum militantis Ecclesie modernum per suos nuncios et latores dictorum privilegiorum' in dictis sinodis proponenda.

Item et quod postmodum nuncii dominii ducis primo proponerent, qualiter dominas Clemens et totum collegium dominorum cardinalium ipsum dominum Lupoldum tamquam principem christianum instantissime invocarent et requirerent rogando, quod pro descisione periculosi erroris quo hodie tota christianitas involvitur, dare vellet securum conductum legato cardinalid) a toto cetu cardinalium) misso ad informandum dumtaxat, et ad hunc effectum, quod ipso audito, prout eciam auditus fuit Ravennas, clerus deliberare posset, quid fieri deberet circa presentem errorem, et quod in hac peticione, quia iustissima, ipse dominus dux dominis Clementi et cardinalibus nullo modo posset deficere; unde rogaret eosdem, cum ipse dictum legatum ad omnes suas terras vellet conducere, quod ipsi ad eius vocacionem vellent venire et ipsius informaciones benigne vellent

[blocks in formation]

suscipere et audire, maxime quia, si adiutorio ipsius domini ducis pro accedendo dictum legatum indigerent, ipse nollet a) deficere eisdem; deinde nuncii presencium privilegiorum latores publicatis privilegiis idipsum possent petere persuadendo, ut melius scirent.

Item crederem expedire, quod dominus noster et totum collegium cardinalium b) omnibus et singulis archiepiscopis et episcopis predictis, et eciam aliis notabilibus prelatis, necnon communitatibus Swevie, cuilibet suas litteras singulares deberet destinare, in quibus lamentabilius ut possent conquererentur c) miserabilem scissuram d) unitatis Ecclesie militantis, et inter alia plus conquererentur ), quod clerus Alamanie, quem Romana ecclesia pre omni clero aliarum nacionum tamquam constanciorem et forciorem in sui robur et libertatum ecclesiasticarum presidium circa eleccionem Romani imperii et plurimis aliis prerogativis insignivit f), hodie cessante qualilet coaccione et metu notabili in sui ruinam et libertatum ecclesiasticarum subversionem diffinicionem cause mere ecclesiastice, eciam articulum fidei concernentis, laycorum, videlicet regis et sibi colligatorum, supposuit potestati, et quod huiusmodi potestas, seu verius) tirannish) layca, in vituperium dignitatis ecclesiastice et eciam fidei catholice, antiquum et indubitatum Romane ecclesie cardinalemi) missum pro informando de veritate iuris et facti presentis erroris, ad hunc finem quod ipso audito, prout eciam auditus fuit Ravennas, clerus discernere posset pro quo iusticia foret, ut secundum hoc predictus error posset sedari, per crudelia edicta ab ingressu Alamanie excludit, et sibi precipit audienciam denegari et, quod inhumanius est, de persequendo, captivando et incarcerando eundem cardinalem k) et suos emittit et publicare facit sacrilega sua mandata, et premissis vel similibus) narratis exhortarentur et rogarentur, quatenus intuitu veritatis et fidei catholicem) dictum legatum absque omni gravamine cleri Alamanie venire desiderantem audire vellent ad effectum preditum.

Crederem quod prelati et clerus de quibus predicitur, per predicta privilegia et huiusmodi requisiciones omnino reducerentur, maxime ad suscepcionem legati; quo audito non dubitarem quia ipse legatus racionibus et demonstracionibus iuris fundatis in veritate facti, que hodie pluribus nota est per illos qui tempore impressionis Bartholomei Rome fuerant, confunderentur ") falsitates seminate in Alemania per Ravennatem; petere enim ab ipso domino Lupoldo seu prelatis parcium suarum, quod se declaret pro domino Clemente et quod compellat suos ad hoc absque infor

[blocks in formation]

macionibus et apostolico videlicet legato, non credo discretum fore nec tutum 1). Fr. Bliemetzrieder.

Zur pastoralen Tätigkeit des Huss. Mit seinem englischen Lehrmeister teilte Huss die Wertschätzung des Predigtamtes. Auch ihm gilt die Predigt des Evangeliums als das verdienstlichste Werk des Priesters: „Das ist noch weit köstlicher als selbst die Spendung eines Sakramentes und unter allen Werken der Barmherzigkeit jedesfalls das edelste, beste und erwünschteste." Man kennt denn auch die Leistungen des böhmischen Reformators als Prediger und weiss, dass seine Predigten schon zu seinen Lebzeiten aufs höchste eingeschätzt wurden, nach seinem Tode als teuerstes Vermächtnis des Dahingeschiedenen eine weite Verbreitung fanden. Man wird es daher auch mit warmem Danke begrüssen, dass uns endlich die Predigten des Huss in einer sorgsamen Ausgabe vorgelegt wurden 2); man wird ihn erst jetzt als Prediger richtig zu würdigen imstande sein, wobei allerdings noch darauf hinzuweisen ist, dass es bei Huss das gesprochene Wort, die Art des Vortrags war, die zündend auf die Massen gewirkt hat. Wenn man nun weiss, dass ihm bei der Ausübung seines Predigtamtes Wiclifs Lehren und Weisungen zur Richtschnur dienten, sowie dass er aus dessen Predigten manche sinn- oder wortgetreu, oft ganz, oft in einzelnen Bruchstücken vorgetragen hat 3), so könnte es vielleicht als etwas Überflüssiges erscheinen, über Hussens Abhängigkeit von Wielif auf dem Gebiete der pastoralen Wirksamkeit noch ein Wort zu verlieren; dies würde auch in der Tat nicht mehr notwendig sein, wenn die vorliegende Ausgabe dieses Moment, sei es in der Einleitung oder, wie man es am liebsten sähe, im Texte in der wünschenswerten Genauigkeit und Vollständigkeit herausgehoben hätte. Ganz wird es ja freilich nicht verschwiegen, aber in den drei ausgehobenen Stellen (S. XXX und XXXI der Einleitung) nur angedeutet 4) und über den 1) fol. 130 d° und 131 do leer: fol. 131 do steht der Name: Johannes de Constancia.

2) Spisy M. Jana Husi. Č. 7. Sermones de Sanctis I vydal Václav Flajšhans v Praze 1907. Nákladem Jos. R. Vilímka. Č. 8. Sermones de Sanctis II. . . v Praze 1908.

3) S. hierüber meinen Aufsatz,Wiclif's Buch von der Kirche und dessen Nachbildungen in Böhmen im 24. Bd. der Mitteilungen des Ver. für Gesch. der Deutschen in Böhmen S. 381 ff. und die Einleitung zu meiner Ausgabe von Wiclif's Sermones I: Wyclif's Sermons and their adaption by Hus S. XXII. XXIII.

4) Es wird dazu noch gesagt: Že byl opět pramenem také Viklef, jako v ostatních spisích Husovych, rozumí se samo sebou a ukazuje ostatně i zřetelné a vyslovné citity. Ale Viklef má lví podil i tam kde není citován.

Grad der Abhängigkeit im Einzelnen nicht viel gesagt. Und eben darauf kommt es an. Ein Leser dieser Predigten muss doch zunächst bei jeder einzelnen Predigt wissen, ob das, was er liest, von Huss herrührt oder aus einer fremden Feder stammt. Bei dem bekannten Verhältnis Hussens zu Wiclif muss bei einer Ausgabe der Texte des Huss eben ein jeder Satz auf seine Quelle hin untersucht werden. Es ist ja sicher ein anderes, wenn ein Prediger etwa aus irgend einer Vorlage einen einzelnen Satz aushebt und als Beweismaterial verwendet, und ein anderes, wenn er einem anderen Prediger eine ganze Predigt, ohne auch nur ein Wort hinzuzutun oder abzustreichen, entlehnt und sie unter fremder Flagge segeln lässt. Dass das bei Huss vorkommt, habe ich schon vor Jahren erwiesen. Auch jetzt liegen solche Fälle vor. Wer z. B. in der neuen Ausgabe die fünfte Predigt über das Thema Maria optimam partem elegit durchliest, hat keine Ahnung davon, dass sie ganz wortgetreu aus Wiclif stammt und sonach auch schon längst in meiner Ausgabe von Wiclif's Sermones IV, 387-392 abgedruckt ist. Huss hat ein einziges Wort beigefügt: das Schlusswort Amen. Solche Dinge müssen doch im wissenschaftlichen Interesse hervorgehoben werden. Aber nicht bloss auf solche Fälle ist aufmerksam zu machen; nicht weniger interessant sind jene, in denen beide Reformatoren sich über ein und dasselbe Thema aussprechen, ohne mit einander übereinzustimmen: Nr. XXI der vorliegenden Sammlung enthält eine Predigt über das Thema Elizabeth impletum est tempus; Wiclif behandelt es im zweiten Teil seiner Sermones (S. 105-113), aber welcher Unterschied! Bei Huss eine einfache Exegese. Von der Geburt wird gesprochen. Da kommt die geistige Geburt, d. h. die in der Kirche, zur Sprache, da gibt es verschiedene Arten u. s. w. Es folgen einige moralische Tendenzen, einige Zitate aus Kirchenvätern. Bei Wiclif schliesst sich eine scharfe polemische Auseinandersetzung mit den Mönchsorden an, schwere Anwürfe gegen den Antichrist (den Papst) und seine Schüler, eine Erörterung, die in die Worte ausklingt: Nonne est huiusmodi secta falsa et vana religio?

Heben wir einen zweiten Fall heraus. Beide Reformatoren behandeln das Thema: Fuit in diebus Herodis, regis Jerusalem, sacerdos quidam nomine Zacharias. Auch hier findet Wiclif scharfe Akzente gegen die Hierarchie seiner Zeit vor allem wider die Bettelmönche (Serm. II, 99). Wenn man da liest: tempore Christi. . . religiones (sonst Mönchsorden) tales sunt distructe. ... Wer möchte da nicht an den hussitischen Klostersturm denken? Man sollte glauben, dass solche Äusserungen nicht überboten werden könnten. Dem ist jedoch

Mitteilungen XXIX.

43

« PrethodnaNastavi »