Slike stranica
PDF
ePub

ed il figlio Luchino, tutori dei minorenni Isabella, Giovanni (morto nel 1337 alla battaglia di Parabiago, essendo Podestà di Milano) e di Antonio (poi vescovo di Luni), ricordando la tutela loro assegnata il 17 febbraio del 1327 dal Vicario del Capitano Regio in Genova, dopo la morte del Carlo Fieschi, costituivano procuratori il cremonese Delfino de' Clevaschi, dottore in legge, e Leonardo Porco, da Sestri Levante, a portare il consenso d'Isabella, maggiore di quattordici anni, per le nozze con Luchino Visconti.

La procura fu stipulata nel palazzo di detta Teodora, posto nella contrada di San Donato ». 1)

Il secondo anacronismo è pure sventato. Alla morte di Dante, Isabella Fieschi, sposa soltanto nel 1331, era appena bambina, e forse non ancor nata, quando fu posto mano al Purgatorio.

Dopo Isabella, l'altra sorella Eliana, il 20 luglio del 1331 dava la mano di sposa a Mariano Doria, nipote del noto Branca, portando in dote lire 666. 5)

Escluse le donne, deve cercarsi la malvagità di casa Fieschi negli uomini, e i contributi maggiori per la criminalità ci sono offerti dallo stesso Niccolò Fieschi, padre di Alagia.

Fu egli il primo che ruppe per ben due volte la fede guelfa per ambizione e sete di potere, in un modo che ancora offende. Ciò emerge chiaramente dal Codice Pelavicino. Infatti il notaio Guala, nunzio apostolico in Toscana, scriveva da Lucca a Percivalle Fieschi, suddiacono e cappellano pontificio, canonico delle cattedrali di Parma e di Genova, fratello di Nicolò, che, quantunque volesse sempre onorare il Nicolò, dovea ora curare il decoro della Chiesa in questi tempi burrascosi. Il Nicolò, per gli aiuti provvisti a Bernabò Malaspina, fautore di Manfredi, principe di Taranto, era incorso nella scomunica, onde, previo giuramento di fedeltà, poteva essere assolto, qualora inibisse ai ribelli della Chiesa lunense di passare nelle sue terre, fatta però una salutare penitenza. Siccome

[ocr errors][merged small]

il Nicolò si rese a Quei che volentier perdona, e il 23 dicembre

del 1261 il fratello Percivalle, in Carpena, ricevette solenne giuramento, assolvendolo dalla scomunica.

Nicolò Fieschi riconciliato, memore del giuramento, non avrebbe dovuto recare più alcuna offesa al Vescovo di Luni, il quale, come risulta dallo stesso Codice Pelavicino, espose però le sue lagnanze al pontefice Giovanni XXI, giacchè il Fieschi, guelfo, e capo di sua fazione, avea venduto al Comune di Genova, ghibellino, senza l'assenso dovuto del presule lunense, i castelli di Tivegna, di Castiglione e di Bracelli, il borgo di Palvarmo, una parte del castello di Carpena ed altri beni, posti in Lunigiana. Il Pontefice, accorato per questo sfregio novello, il 18 gennaio del 1277 trasmise in Genova con una protesta il suo scrittore Alberto da Parma.

Il testamento di Nicolò Fieschi, dettato il 26 ottobre del 1304, nel castello di Torriglia, contiene il materiale per istruire un altro processo di malvagità a questo personaggio illustre,

È in procinto di morire, e ordina che nella chiesa di Sant'Adriano di Trigoso, tra Riva e Sestri Levante, le cui basi aveva gettate il defunto fratello Adriano V, si fondi una cappella con venti preti cappellani, per riporvi le ossa della moglie Leonetta, in rimedio, dice il testamento « di tutte e singole le cose illicitamente avute, acquistate e ricettate da sè e da altri per suo conto e per qualsiasi causa e diritto », ed allo scopo di risarcire il mal tolto, eroga lire diecimila nella formazione di un annuo reddito a pro' dei cappellani e della cappella, da sacrarsi alla Vergine con ancona, nella quale figurasse Sant'Onorato. Era l'espiazione di questo personaggio, reo confesso di furto, che pentito prolungò la sua vita fino al 10 gennaio del 1310.

E nelle ultime volontà elenca non solo i suoi furti continuati, ma anche la malvagità del figlio Ottobono, ossia la sua turpe complicità in una rapina sacrilega, ed un furto domestico, per la qual cosa ingiunge che vengano sottratte dall'asse ereditario lire quattrocento, da erogarsi in paramenti, in un tabernacolo ed in altre cose necessarie alla chiesa di Sant'Onorato di Torriglia, e per l'istituzione di un cappellano in essa, oppure debba l'Ottobono restituire un tabernacolo ed una cassetta d'argento, o reliquiario, con la figura di Sant'Onorato, ed altre cose, tolte alla chiesa di Torriglia, da lui indebitamente tenute, nonchè un vaso argenteo, rubato al padre. Ecco il testamento nella sua integrità :

In nomine domini Amen. Hoc est exemplum sive pubblicacio cuiusdam, publici instrumenti cuius de verbo ad verbum tenor talis est.

In nomine domini Amen. Anno eiusdem Millesimo CCC quarto indi

cione VII die XXVI Octubris. Magnificus et potens vir dominus Nicolaus de flisco palatinus et lauanie comes considerans quamdiu viget quod in corporeis membris quies et racio regit mentem quam siquidem racionem sepe adeo languor obnubilat ut non solum temporalium rerum verum eciam sui ipsius cogat ipsa languoris vehementia oblivisci conditionis humane inevitabile debitum prevenire omnia bona sua per presens nuncupativum testamentum sine scriptis disposuit in hunc modum. In primis namque disposuit voluit ordinavit et iussit corpus suum poni et sepeliri debere in ecclesia de Trigaudio in qua quidem ecclesia disposuit voluit et ordinavit et iussit fieri debere unam Capellam ita quod in ipsa Capella sit et esse debeant viginti capellani presbiteri qui ibidem in dicta Capella in perpetuum in secula seculorum cantent et cantari debeant et teneantur missas pro anima eius et patris eius et uxoris eius domine leonete cuius corpus disposuit ordinavit voluit et iussit poni et sepeliri debere in loco predicto in dicta ecclesia quam quidem Capellam et Capellanos predictos ordinandos ut inferius describitur disposuit et ordinavit ad remedium anime sue patris et uxoris eius predictorum ut dictum est et ad remedium omnium et singulorum illicite habitorum aquisitorum et receptorum per se uel alteram personam pro eo quod ad ipsum pervenerunt quoque modo et vice et ex quacumque causa seu iure seu que in ipsius utilitate conversa sunt seu alterius persone pro eius facto vel opere seu dicto sive favore et voluit disposuit ordinavit et iussit per dominos Capellanos constituendis et complendis dari et solvi debere de bonis suis per infrascriptos eius heredes libras decemmilia Januinorum de quibus voluit disposuit ordinavit et iussit emi debere terras et possessiones pro redditibus dicte Capelle et dictorum Capellaniarum seu Capellanorum qui ibidem constituentur et ordinabunt ita quod dicti redditus dictarum terrarum et possessionum dividi debeant et distribui inter dictos Capellanos et clericos duos qui ibi in dicta Capella constitui et ordinari debeant ad pulsandas campanas et ad iuvandum in dicta Capella in divinis officiis ibidem celebrandis ita quod quilibet ex dictis Capellanis habere possit et debeat ex dictis redditibus libras XXV denariorum Januinorum et quilibet ex dictis clericis habeat et habere possit et debeat de dictis redditibus libras duodecim et soldos decem Ianuinorum omni anno quos Capellanos et clericos voluit disposuit ordinavit et iussit eligere debeant in dicta Capella et pro dicta Capella ut supra per fideicommissarios infrascriptos ita quod quandocumque vacaverit ibidem in dicta Capella aliquis ex dictis capellanis vel clericis constituendis et ordinandis ut supra debeat elligi et ordinari semper in locum illius qui vacaverit per mortem vel alio modo alius per heredes suos infrascriptos et voluit disposuit ordinavit et iussit quod pro dicta Capella facienda et monumento infrascripto in dicta Capella faciendo expendantur et expendi et solvi debeant de bonis suis usque in quantitatum librarum trescentarum denariorum lanuinorum et voluit disposuit et ordinavit et iussit pro dictis capellanis et clericis prope dictam Capellam faciendam ut supra fieri et constitui seu construi debeant domus pro habitationibus ipsorum pro quibus domibus faciendis et constituendis seu construendis ut supra voluit disposuit ordinavit et iussit

quod expendi debeant credita que recipere et habere debet a personis infrascriptis silicet a Nicolao cuculla libras centum denariorum Ianuinorum quos eidem tenetur ex causa mutui ut contineri dixit carta manu Rollandini de sancto donato notarii civis Ianue. Item ab Andriolo Embrono libras centum quinquaginta denariorum Ianuinorum quos sibi tenetur ex causa predicta ut dixit contineri carta manu predicti notarii. Item ab Aldebrando donato libras centum denariorum lanuinorum quas sibi tenetur ex causa predicta ut dixit contineri carta manu predicti notarii. Item a Guillelmo de Montaldo libras centum denariorum Ianuinorum quos sibi tenetur ex causa predicta ut dixit contineri carta manu predicti notarii. Item disposu t voluit ordinavit et iussit quod predicti eius debitores dent et solvant et dare et solvere teneantur et debeant dictas quantitates peccuniarum pro dictis domibus hedificandis constituendis et faciendis fideicommissariis infrascriptis. Item disposuit voluit ordinavit et iussit quod dominus Albertus Archidiaconus Remensis eius filius det et solvat et dare et solvere debeat et teneatur de eius parte hereditatis pro opere dictarum domorum faciendarum ut supra florenos quingendos auri in quibus florenis quingentis auri dandis et solvendis ut supra dampnavit et gravavit predictum dominum Albertum Archidiaconum eius filium. Item voluit disposuit ordinavit et iussit quod in dicta capella facienda ut supra fiat et constituatur seu construatur et eddificetur e fieri constitui et edificari debeat unum Monimentum iuxta murum dicte Capelle sicut ordinavit in quo expendantur et expendi debeant de bonis suis usque in quantitatem librarum centum denariorum Ianuinorum. In quo Monumento disposuit voluit ordinavit et jussit corpus suum poni et sepelliri debere. Item disposuit voluit ordinavit et iussit quod accipi debeat corpus uxoris sue predicte de loco in quo nunc est et in dicto Monumento ponatur et seppelliatur. Item voluit disposuit ordinavit et iussit quod omni anno fiat annuale et recordationes sui et dicte sue uxoris in una eadenque die. Item disposuit voluit ordinavit et iussit quod quilibet presbiter qui veniet ad dictum annuale et recordationes predictas cum cruce habeat et habere debeat denarios decem et octo lanuinorum et denarios sex Ianuinorum pro illo qui tunc Crucem portaverit quos denarios habere debeant dicti presbiteri ex redditibus supradictis dictarum decem milia librarum denariorum Ianuinorum videlicet per Cappellanos et clericos predictos ordinandos ut supra pro rata et per capita. Item disposuit voluit ordinavit et iussit quod quilibet pauper qui venerit ad dictum Annuale et recordationes predictas habeat et habere debeat tunc ibidem plandium de pane vino liguminibus et caseo ita quod expense quas fieri continget pro predicto plandio dictorum pauperum accipi debeat et solvi ex redditibus supradictis dictarum decemmilia librarum denariorum lanuinorum videlicet per Cappellanos et clericos predictos videlicet pro rata et per capita. Item disposuit voluit et ordinavit quod dentur et solvantur et distribuantur et dari solvi et distribui debere mandavit omne anno de bonis suis pro anima sua et dicte sue uxoris soldos centum denariorum Ianuinorum pro candelis et oleo in dicta Capella consumandis. Item voluit disposuit mandavit et ordinavit quod Capellani et clerici pre

dicti moram continuam trahant et faciant in dicto loco seu Capella. Ita quod non possit stare extra dictum locum ultra octo dies continuos qui semper cantent missas cotidie in dicta Capella et si ultra steterint perdant quolibet die solidos quinque Ianuinorum de suis redditibus supradictis. Item disposuit voluit ordinavit et mandavit quod omni anno celebrentur ad Altare faciendum et constituendum in dicta Capella divina officia sollempniter in festivitatibus beate Marie Virginis beati Andree apostoli Beati Cristofori Beati Nicolai confessoris et Beati Honorati et voluit ordinavit disposuit et mandavit quod dictum Altare vocetur altare Beate Marie Virginis. Item disposuit et mandavit quod dicta Capella claudatur et circumdetur clareculis ferreis ibidem faciendis construendis et ponendis. Item super reliquit iure legati Gabrieli nepoti filio domini Karuli eius filii libras decemmilia lanuinorum quas disposuit voluit ordinavit et mandavit deponendas esse per se ad banchum seu ad alium locum ydoneum ex quo consequatur utilitatem et fructum percipiat de dictis dictus dominus Gabriel nec inde extolantur nec extoli possit vel debeat per aliquam personam nisi prius compleverit dictus Gabriel etatem quatuor decem annorum. Ab inde vero in antea dictus eius nepos habeat et habere possit et debeat libras dictas decemmilia denariorum Ianuinorum sine alicuius aliqua con dicione et ad predictas decemmillia libras denariorum Ianuinorum pro dicto Gabriele rellictas tamen ut supra accipiendas recipiendas et locandas seu ponendas et exigendas ab heredibus suis pro dicto Gabriele tantum et pro ipsis decem millibus libris denariorum Ianuinorum dandis et solvendis eidem Gabrieli tantum contra suos heredes infrascriptos agendum petendum et exigendum et cum effectu disposuit costituit et ordinavit eius fideicommissarios dominos Manuelem lachariam et Meliaducem de Salvaticis iudicem cives Ianuenses et predictos dominos Manuelem et Meliaducem disposuit fecit constituit et ordinavit tutores Gabrielo predicto ita tamen quod non possit de dicta summa dictarum X milliarum denariorum Ianuinorum aliquid diminuere vel subtrahere et ipsas X millia libras denariorum Ianuinorum locare debeant et possint et salvare ut dictum est et fructum seu proficuum percipiendum ex ipsis ipsi Gabrielo consignare et finito ipsius etatis predicte XIIII anno dicti Gabrielis teneantur solvere reddere et reconsignare dictas X millia libras Ianuinorum ipsi Gabrielo et ipsarum fructum et proficuum Ita eciam quod dicte X mille libre Ianuinorum stare et collocari debeant per ipsos fideicommissarios et tutores in loco ydoneo et securo et proficuum dicti Gabrielis ita et taliter quod non possit inde removeri nec aliquid accipi de sorte nec de fructu seu proficuo donec predictus Gabriel compleverit etatem predictam XIIII annorum. Item disposuit voluit ordinavit et mandavit quod pro predictis decem millibus librarum Ianuinorum quas relliquit pro faciendo et complendo capellam superius contentam et ordinatam et pro ordinando Capellanos et clericos superius ut superius continetur et pro illis X millibus libris Ianuinorum quas legavit predicto Gabrieli eius nepoti sicut superius denotatur omnes debitores sui et societatis a quibus habere recipere quoque modo vel iure et ex quacumque causa teneantur et debeant solvere et satisfacere fideicommissariis et tutoribus infrascriptis

« PrethodnaNastavi »